بوی بد دهان
بوی بد دهان یا نفس بد بو که اصطلاح علمی آن هالیتوز (halitosis) است، به متصاعد شدن بوی نامطبوع و ناخوشایند از دهان گفته میشود. دهان هر کسی گاهی ممکن است بوی بدی بدهد اما در برخی افراد بوی بد دهان مزمن و دائمی است.
چه عواملی باعث بوی بد دهان میشوند؟
عوامل زیادی میتوانند موجب بدبو شدن نفس شوند و حتی گاهی افراد سالم نیز چنین وضعیتی را تجربه میکنند. متداولترین عوامل بوی بد دهان به صورت زیر است:
غذا – معمولاً علت اصلی بوی بد دهان غذایی است که مصرف کردید. برخی غذاها مانند سیر، پیاز، غذاهای ادویه دار، کاری، برخی انواع پنیر، ماهی و نوشیدنیهای اسیدی مانند قهوه ممکن است باعث ایجاد بوی بد در دهان شوند. در بیشتر مواقع بوی بد دهان کوتاه مدت است. همچنین گاهی اوقات ممکن است به علت گیر کردن ذرات غذا در بین دندانها، پلاک و باکتریها تجمع یافته و در اثر فعالیت باکتریها بوی بدی متصاعد شود. رژیم غذایی کم کربوهیدرات نیز میتواند باعث افزایش کتون و نفس کتونی شود. علت این است که این رژیم غذایی باعث میشود بدن از چربی به عنوان منبع انرژی استفاده کند. محصول نهایی این فرایند شیمیایی، کتون است که باعث ایجاد بوی میوه ای شبیه به استون در هنگام بازدم میشود. این بوی میوه ای در افراد دیابتی ممکن است نشانگر قند خون خارج از کنترل باشد.
دخانیات – در اثر سیگار کشیدن و جویدن محصولات تنباکو مانند ناس، مواد شیمیایی در دهان باقی میماند که بوی بدی ایجاد میکند. همچنین سیگار کشیدن فرد را مستعد بیماری لثه و سرطان دهان مینماید که آنها نیز به نوبه خود بوی بدی در دهان ایجاد میکنند.
عدم رعایت بهداشت – هنگامی که به درستی مسواک نمیزنید یا نخ دندان نمیکشید، ذرات غذا در دهان باقی میمانند. ذرات باقی مانده غذا فاسد شده و باعث ایجاد بوی بد در دهان میشوند. ضعف در مراقبتهای بهداشتی موجب تشکیل پلاک در دندانها میشود. پلاک محل تجمع باکتریها بوده و در نتیجه در اثر فعالیت باکتریها نیز بوی بدی در دهان ایجاد میشود. از طرفی عدم رعایت بهداشت مناسب احتمال عفونت لثه را افزایش میدهد. عفونت لثه بوی بدی ایجاد میکند. عفونت لثه در اثر تجمع پلاک در مرز لثه اتفاق میافتد.
مشکلات پزشکی – عفونت سینوس، ذات الریه، گلودرد و سایر عفونتهای حلق، سرما خوردگی، آنفلوآنزا، سنگ لوزه، برفک دهان، برونشیت، ترشحات پشت حلق، دیابت، رفلاکس معده، عدم تحمل لاکتاز، مشکلات گوارشی یا معده ای و برخی انواع بیماریهای کبد و کلیه میتواند باعث بدبو شدن نفس شوند.
خشکی دهان – خشکی دهان که در اصطلاح پزشکی به آن زروستومی ( xerostomia) گفته میشود میتواند عامل بوی بد دهان باشد. بزاق دهان به مرطوب ماندن فضای داخل دهان و پاکسازی آن کمک میکند. در صورتی که به هر دلیلی بزاق کافی ترشح نشود، حاصل آن بدبو شدن دهان خواهد بود. خشکی دهان ممکن است در اثر مشکلات غدد بزاقی، اختلالات بافت همبند مانند سندرم شوگرن، مصرف داروها یا تنفس از راه دهان اتفاق بیفتد.
آلرژی – برخی از داروهایی که برای درمان آلرژی استفاده میشوند ممکن است باعث خشکی دهان و در نتیجه هالیتوز شوند. علاوه بر آن ترشحات پشت حلق که یکی از علائم متداول آلرژی است میتواند باعث بوی بد دهان شود. گرفتگی سینوس در اثر آلرژی نیز باعث میشود فرد از راه دهان نفس کشیده و در نتیجه دچار خشکی دهان و متعاقب آن بد بو شدن دهان شوند.
عفونت – عفونتهای حفره دندان مانند پوسیدگی دندان، بیماری لثه یا نهفتگی دندان میتواند باعث بوی بد دهان شوند .
دندان مصنوعی، براکت یا سایر وسیله های ارتودنسی – در صورتی که وسیله های داخل دهانی مانند براکت یا دندان مصنوعی را خوب تمیز نکنید، ذرات غذا در بین آنها گیر کرده و در اثر فساد آنها بوی بدی ایجاد میشود. همچنین در صورتی که دندان مصنوعی بر ساختارهای زیرین خوب منطبق نباشد، ممکن است در زیر آن ذرات غذا گیر کند.
داروها – بسیاری از داروها از جمله آنتی هیستامین که برای درمان آلرژی استفاده میشود و دیورتیکها میتوانند باعث خشکی دهان و در نتیجه بوی بد دهان شود. داروهای دیگری که ممکن است چنین وضعیتی ایجاد کنند عبارتند از تریامترن و پارالدهید.
هالیتوز صبحگاهی – بوی بد دهان در ابتدای صبح امری بسیار شایع است. تولید بزاق در حین خواب تقریباً متوقف میشود بنابراین باکتریهای داخل دهان فرصت رشد و تکثیر پیدا کرده و بوی بدی در اثر فعالیت آنها ایجاد میشود.
بارداری – بارداری خود باعث بوی بد دهان نمیشود اما حالت تهوع و ناخوشی صبحگاهی که معمولاً در دوران بارداری تجربه میشود، میتواند چنین وضعیتی ایجاد کند. علاوه بر آن تغییرات هورمونی، بی آبی بدن و خوردن غذاهای مختلف به علت ویار بارداری باعث میشود احتمال بوی بد دهان در بارداری افزایش یابد.
سایر عوامل بوی بد دهان عبارتند از گیر کردن چیزی در مجرای بینی (در کودکان)، مصرف الکل و مصرف دوز زیاد مکملهای ویتامین.
علائم و نشانه های بوی بد دهان چیست؟
به طور کلی ساده ترین را برای این که بدانید دهانتان بو میدهد یا خیر این است که از دیگران کمک بگیرید. معمولاً خود فردی که دهانش بو میدهد متوجه آن نمیشود بنابراین بهتر است از کسی بخواهید بازدم شما را بو کند و به شما بگوید آیا دهانتان بو میدهد یا خیر. همچنین در صورتی که متوجه شدید هنگام صحبت کردن، دیگران بیشتر از حد معمول با شما فاصله میگیرند احتمالاً دهانتان بو میدهد.
علاوه بر بوی بد، علائم زیر نیز میتواند نشانگر بدبو بودن دهان یا نفس باشند:
- احساس طعم ناخوشایند در دهان یا تغییر طعم دهان
- خشکی دهان
- وجود یک لایه پوششی بر روی زبان
چه زمانی برای بوی بد دهان باید به متخصص مراجعه کنیم؟
در صورتی که علیرغم رعایت دقیق و درست بهداشت دهان هنوز دهانتان بو میدهد یا بدبویی دهانتان با علائم زیر همراه است، برای تشخیص به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید:
- خشکی دهان مستمر
- زخمهای دهانی
- درد یا دشواری جویدن یا بلع
- شکستگی دندان یا دندان درد
- لکه های سفید رنگ در لوزه ها
- خستگی یا تب
همچنین در صورتی که پس از جراحی دندان پزشکی یا با شروع مصرف داروی جدیدی دچار بوی بد دهان شده اید یا علایم دیگری علاوه بر بوی بد دهان دارید که برایتان نگرانی ایجاد کرده است، به دندانپزشک یا پزشک مراجعه نمایید.
درمان بوی بد دهان چیست؟
اولین قدم برای درمان، شناسایی عامل بوی بد است. پیش از هر چیز باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا دهان شما را معاینه کند. در صورتی که هیچ مشکلی در دهان وجود نداشته باشد باید به پزشک مراجعه کنید تا مشکلات دیگر بررسی شود.
در صورتی که دندانپزشک بیماری لثه را تشخیص دهد، به درمان لثه اقدام می نماید.
در صورتی که براکت دارید و احتمالاً علت بوی بد دهان از آن است، ارتودنتیست روش تمیز کردن صحیح براکت را به شما یاد داده و ممکن است براکت را برایتان تنظیم نماید.
نفس بد بو در نوزادان و کودکان کم سن ممکن است نشانگر عفونت یا مشکل پزشکی دیگری باشد. بنابراین حتماً کودک را باید به پزشک یا دندانپزشک نشان دهید.
روشهای پیشگیری از بوی بد دهان و درمانهای خانگی چیست؟
- مرتباً مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. هنگام مسواک زدن تمیز کردن زبان را فراموش نکنید. در سطح زبان ذرات غذا و باکتریهای زیادی پنهان شده اند. مسواک زدن زبان به حذف عامل بوی بد کمک میکند.
- چکاپهای منظم دندانپزشکی را فراموش نکنید. در چکاپهای دندانپزشکی دندان مصنوعی، براکت، محافظ دهان و سایر وسیله های دهانی خود را همراه ببرید تا دندانپزشک آنها را ارزیابی نماید. فراموش نکنید تمام وسیله های دهانی از جمله دندان مصنوعی را باید خوب و طبق دستورات دندانپزشک تمیز نمایید.
- سیگار را کنار بگذارید. استعمال دخانیات نقش زیادی در ایجاد بوی بد دهان دارند.
- آدامس بدون شکر بجوید. جویدن آدامس بدون شکر به ترشح بزاق بیشتر و تمیز کردن دهان کمک میکند.
- مرتباً آب بنوشید. نوشیدن آب باعث مرطوب ماندن دهان میشود. همچنین خوردن خوراکیهایی که نیاز زیادی به جویدن دارند مانند سیب یا هویج به حفظ جریان بزاق در دهان کمک میکند.
- دهانشویه به از بین بردن باکتریهای عامل بوی بد دهان کمک میکند.
- اگر علت بوی بد دهان مشکلات پزشکی مانند عفونت سینوس، دیابت، رفلاکس معده و غیره باشد باید مشکل اصلی درمان شود تا بوی بد دهان که عوارض آن محسوب میشود برطرف گردد.
- اگر بوی بد دهان عارضه جانبی یک دارو باشد، در مورد تغییر دوز دارو یا تعویض دارو با پزشک صحبت نمایید. هرگز پیش از مشورت با پزشک نحوه مصرف دارو را تغییر ندهید و مصرف آن را هرگز متوقف نکنید.
- در صورتی که خشکی دهان عامل ایجاد بوی بد باشد، ممکن است از بزاق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهان استفاده شود.