بوی دهان
بوی دهان در اثر فعالیت باکتریهای بی هوازی دهان و ایجاد ترکیبات سولفوری حاصل میشود،پس در نتیجه رسیدگی به بهداشت دهان جلوی فعالیت باکتریها و در نتیجه ایجاد بوی بد دهان را میگیرد.
این کار با سه عملکرد اصلی زیر انجام شود:
- حذف انواع ذرات و مواد موجود در دهان که باکتریها برای زندگی به آن نیاز دارند
- کاهش نواحی که محل مناسبی برای تجمع باکتریها و پنهان شدن آنها هستند
- محدود کردن مقدار مواد مغذی در دسترس باکتریها
تحقیقات نشان داده اند در بیشتر موارد بوی دهان ( تقریباً 90% موارد) مستقیماً مربوط به فاکتورهایی است که از دهان فرد نشئت گرفته اند. این فاکتورها شامل عدم رعایت بهداشت مناسب، ایجاد لایه حاوی باکتری و ذرات بر روی زبان و بیماری لثه هستند.
الف – تمیزکاری موثر دهان
1- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن
انواع باکتریهایی که بوی بدی در دهان ایجاد میکنند، در پلاک تشکیل شده در سطح دندانها و در مرز لثه زندگی میکنند. پاک کردن این پلاک و جرم درواقع پناهگاه باکتریها را از بین میبرد. مسلماً هر چه تعداد آنها کمتر شود، نفس شما تمیزتر و تازه تر خواهد بود.
مسواک زدن و نخ دندان کشیدن هر دو به یک اندازه ضرورت دارد. در صورتی که تنها مسواک بزنید، نمیتوانید سطوح بین دندانی را تمیز کنید در نتیجه باکتریها و ذرات غذا در این ناحیه تجمع یافته و بوی بدی ایجاد میکنند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن باید مرتباً هر روز انجام شود.
2- تمیز کردن زبان
هنگامی که صحبت از درمان بوی دهان به میان میآید، تمیز کردن زبان اهمیت بسزایی پیدا میکند. حتماً باید لایه پوششی که بر روی سطح زبان تشکیل شده است را کامل تمیز کنید. برای این کار مسواک را از عقب زبان به سمت جلو حرکت دهید.
ترجیحاً دو بار در روز زبان خود را تمیز کنید. در بسیاری از موارد تنها همین کار میتواند تا حد زیادی بوی بد دهان را برطرف نماید. برای مثال پژوهشی که در سال 2005 منتشر شد انواع باکتریهای موجود در لایه روی زبان شرکت کنندهها را مورد بررسی قرار داد. هیچ یک از افراد شرکت کننده در این پژوهش بیماری لثه شدید نداشتند چرا که بیماری لثه میتوانست در نتایج این پژوهش پیچیدگی ایجاد نماید. باکتریهای اصلی عامل بوی بد دهان شامل سه گونه Veillonella، Actinomyces و Prevotella بودند. این باکتریها در همه شرکت کنندگان چه آنهایی که مشکل بوی بد دهان داشتن چه آنهایی که نداشتند، وجود داشت. نتایج آزمایش شرکت کنندگانی که بوی بد دهان داشتند، نشان میداد مقدار این باکتریها بسیار بیشتر از گروه دیگر بود در حالی که اندازه کلی لایه ای که بر روی زبان همه شرکت کننده های دو گروه تشکیل شده بود، یکسان بود. این نشان میدهد بوی بد دهان را میتوان با کنترل تعداد باکتریهای موجود در سطح زبان کنترل نمود. برای تمیز کردن زبان تنها کافی است لایه روی سطح زبان که ارگانیسمهای بیماریزا در آن پنهان شده اند تمیز شود.
در پژوهش دیگری که در سال 2011 منتشر شد، کارایی تمیز کردن زبان در بهبود بوی بد دهان بررسی شد. شرکت کنندهها به دو گروه تقسیم شدند که گروه اول بیماری لثه شدید و گروه دوم بیماری لثه خفیف داشتند. مشخص شد از نظر آماری تمیز کردن زبان به تنهایی میتواند در هر دو گروه کاهش قابل توجهی در بوی بد دهان حاصل نماید. در این پژوهش نتیجه گیری شد تمیز کردن زبان به تنهایی میتواند به عنوان اولین رویکرد کاهش بوی بد دهان در نظر گرفته شود.
3- شستوشوی دهان
مرتباً دهان خود را با آب خالی یا دهانشویه شستوشو دهید. برای تمیز کردن دهان به استفاده از محصولات ضد باکتری دهانشویه اکتفا نکنید. چرا که شستن دهان با این روش نمیتواند در تمام ضخامت لایه های تشکیل شده در سطوح دهان نفوذ کند بنابراین تنها باکتریهایی تحت تأثیر قرار میگیرند که در سطح لایه قرار داشته باشند و آنهایی که در عمق لایه قرار گرفته اند آسیبی نمیبینند. بنابراین هیچ چیز جای تمیز کردن مکانیکی دندانها و زبان را نمیگیرد.
ب- محدود کردن غذا رسانی به باکتریها
ترکیبات فرار سولفوری که باعث بوی بد دهان میشوند، در واقع محصولات جانبی فعالیت باکتریهای بی هوازی دهان هستند. به همین علت توصیه میشود پس از هر بار غذا خوردن دهان خود را تمیز کنید به خصوص در صورتی که غذاهای پروتئینی مصرف مینمایید. پس از غذا خوردن ذرات ریز غذا هنوز در دهان باقی می مانند. بخش عمده ذرات غذا بین دندانها و در بخش عقبی زبان چسبیده اند.
پ- سلامت دهان
اگر مشکل بوی دهان دارید که پس از مدتی برطرف نمیشود، حتماً برای بررسی سلامت دهان و دندان پزشک مراجعه کنید. هنگامی که به دندانپزشک مراجعه میکنید، در صورتی که روش صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را بلد نیستید از او سوال کنید. دندانپزشک دهان شما را معاینه کرده و در صورتی که به جرمگیری برای پاک کردن جرم و پلاک سطح دندانها نیاز داشته باشید، این کار را به شما توصیه میکند. در صورتی که پلاک سطح دندانها سخت شده و به جرم و رسوب تبدیل شده باشد، دیگر با مسواک تمیز نمیشوند. در این صورت تنها راه تمیزکردن جرم و رسوب دندان و رهایی از باکتریهای پنهان شده در آنها، جرمگیری است. همچنین در این جلسه دندانپزشک وضعیت لثه را نیز بررسی مینماید. بیماری لثه نقش بسیار مهمی در ایجاد بوی بد دهان دارد. علاوه بر این بیماری لثه باعث تحلیل رفتن لثه و استخوان زیر آن میشود بنابراین در صورتی که این وضعیت درمان نشود به مرور زمان دندان لق شدن و مجبور به کشیدن آن میشوید. در صورتی که در معاینه دندانپزشکی هیچ علتی برای بوی بد دهان شناسایی نشود، باید به پزشک مراجعه نمایید تا احتمال وجود بیماریهای دیگر عامل بوی بد دهان بررسی شود.
ت- حفظ رطوبت دهان
رطوبت دهان به شسته شدن باکتریها و رقیق شدن ترکیبات بدبو کمک میکند. خشکی دهان یکی از عوامل زمینه ساز بوی دهان و بیماری لثه است. برای مرطوب نگه داشتن دهان اقدامات زیر لازم است:
1- مقدار زیادی آب بنوشید
اگر به مقدار کافی آب ننوشید، بدن بی آب شده و برای محافظت از رطوبت داخل بدن، تولید بزاق را کاهش میدهد. بزاق از خاصیت تمیز کنندگی، خنثی کننده اسید و کاهش باکتریهای دهان برخوردار است.
2- به دفعات زیاد دهان خود را خیس کنید
شستوشوی مکرر دهان با آب به کنترل بوی دهان کمک میکند. با این کار تعداد باکتریها و همچنین محصولات جانبی بدبوی آنها کاهش پیدا میکند. همچنین ذرات غذایی باقی مانده در دهان که عامل بوی بد و پوسیدگی دندان هستند، خارج میشوند. نوشیدن آب به دفعات زیاد به مرطوب ماندن دهان کمک میکند.
3- تولید بزاق را تحریک کنید
یکی از راههای تحریک تولید بزاق جویدن آدامس است. لازم به ذکر است برای این کار تنها باید از آدامسهای بدون شکر استفاده کنید. با جویدن آدامس بدن با تصور این که غذایی وارد دهان شده است، بزاق تولید مینماید. علاوه بر آدامس میتوانید بذر رازیانه، میخک یا برگ نعنا یا جعفری بجوید.