عصب کشی دندان
عصب کشی دندان یا درمان ریشه (root canal) یک درمان دندانپزشکی است که طی آن دندانی که به شدت دچار پوسیدگی یا عفونت داخلی شده نجات داده میشود. در عصب کشی در واقع بخش مرکزی دندان که پالپ نام دارد به همراه عصبهای داخل آن برداشته میشود و سپس داخل دندان تمیز و ضد عفونی شده و با مواد مخصوصی پر میشود. اگر این وضعیت را درمان نکنید بافتهای اطراف دندان نیز عفونی شده و ممکن است آبسه تشکیل شود.
عبارت روت کانال یا مجرای ریشه برای توصیف پوسیدگی حفره طبیعی داخل مرکز دندان استفاده میشود. پالپ بافت نرم داخل مجرای ریشه است که عصبها و رگهای خونی در آن قرار دارند.
وجود عصبهای دندان پس از به پایان رسیدن دوران رشد، برای سلامت دندان حیاتی نیست و پس از عصب کشی عملکرد و زیبایی دندان تغییری نمیکند. در واقع تنها عملکرد پالپ، دریافت و حس سرما و گرما است.
چرا باید عصب کشی دندان انجام شود؟
هنگامی که بافت عصبی یا پالپ دندان آسیب میبیند، تجزیه شده و باکتریها در داخل پالپ شروع به تکثیر میکنند. باکتریها و مواد پوسیده دیگر میتوانند عفونت ایجاد کرده یا موجب تشکیل آبسه شوند. عفونت در مجرای ریشه علاوه بر تشکیل آبسه مشکلات دیگری نیز ایجاد میکند.
خطرات و عوارض عفونت داخل دندان
- تورم دهان که ممکن است به نواحی دیگر صورت، گردن یا سر گسترش پیدا کند
- تحلیل رفتن استخوان اطراف نوک ریشه دندان عفونی
- مشکلات تخلیه مواد از ریشه دندان به بیرون. ممکن است سوراخی در کنار دندان ایجاد شود که از طریق آن مواد چرکی به لثه ترشح شوند و یا این که این مواد از طریق گونه ممکن است به داخل پوست تخلیه شوند.
عوامل عفونت دندان و عصب کشی چیست؟
در اثر پوسیدگی عمیق دندان، عصب ممکن است تحریک، ملتهب و یا عفونی شود. همچنین درمانهای دندانپزشکی مکرر، پر شدگی دندانی بزرگ، لب پر شدن یا ترک خوردن دندان و وارد آمدن ضربه به صورت از عوامل ایجاد عفونت دندان و نیاز به عصب کشی هستند.
درمان عصب کشی دندان چگونه است؟
درمان ریشه به یک یا دو جلسه نیاز دارد. اولین مرحله درمان ریشه، گرفتن عکس پرتوی ایکس است تا شکل مجرای ریشه و هر گونه نشانه ای از عفونت استخوان پیرامون شناسایی شود. سپس دندانپزشک با بی حسی موضعی نواحی مجاور دندان را بی حس میکند. از آنجایی که معمولا عصب مرده است ممکن است نیازی به بی حسی نباشد اما برای راحتی بیمار استفاده میشود.
سپس ناحیه درمان باید خشک نگه داشته شود چرا که نباید در حین درمان جریان بزاق به آن راه پیدا کند. به همین علت از یک محافظ پلاستیکی به نام دَم (dam) در اطراف دندان استفاده میشود
در مرحله بعد سوراخی در داخل دندان ایجاد میشود تا به پالپ دسترسی وجود داشته باشد. از طریق این سوراخ پالپ، بافتهای عفونی و ذرات دیگر از دندان بیرون کشیده میشوند.
فرایند تمیز و ضد عفونی کردن مجرای ریشه با ابزار دستی به نام فایل انجام میشود .
برای این کار مجموعه ای از فایلها با قطرهای مختلف ممکن است استفاده شوند. از طریق سوراخی که در دندان دریل شده بود فایل وارد دندان میشود و طول دندان را طی میکند تا به مجرای ریشه برسد و آن را بتراشد. از آب یا هیپوکلریت سدیم برای شستشو و بیرون راندن ذرات باقیمانده استفاده میشود.
پس از این که دندان کاملا تمیز شد، باید پر شده و کاملا بسته شود. برخی از دندانپزشکها یک هفته صبر میکنند و سپس این مرحله را انجام میدهند. مثلا در صورتی که عفونتی وجود داشته باشد ممکن است دندانپزشک داروی آنتی بیوتیک موضعی برای داخل دندان استفاده کند تا کاملا عاری از باکتری شود. برخی دیگر در همان جلسه این کار را انجام داده و دندان را مهر و موم میکنند. اگر مجرای ریشه در همان جلسه اول تمام نشود، از مواد پر کننده موقتی برای پر کردن سوراخ ایجاد شده در دندان استفاده میشود تا بزاق یا ذرات غذا به داخل دندان وارد نشوند. در این حالت در جلسه بعدی موادی به نام گوتاپرچا برای پر کردن مجرای ریشه و بستن آن استفاده میشود. برای بستن سوراخی که در ابتدای درمان در دندان ایجاد شده بود از مواد پر کننده دندان استفاده میشود.
پس از عصب کشی دندان چه اتفاقی می افتد؟
چند روز اول پس از درمان ممکن است به خاطر التهاب طبیعی بافتها دندانتان کمی حساس شده باشد به خصوص در صورتی که پیش از درمان نیز عفونت یا درد وجود داشته باشد. این حساسیت یا ناراحتی را با داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن میتوان برطرف کرد. بیشتر بیماران روز بعد میتوانند به فعالیتهای روزمره خود بازگردند.
احتمال موفقیت درمان ریشه چقدر است؟
درمان ریشه عملی بسیار موفقیت آمیز است و نرخ موفقیت آن بیش از 95 درصد ارزیابی شده است. بسیاری از دندانهایی که با این روش نجات یافته اند تا آخر عمر سالم می مانند.
چون مرحله نهایی درمان استفاده از ترمیمهایی مانند روکش یا پر کردن دندان است، اصلا مشخص نمیشود عصب کشی کرده اید.
عوارض عصب کشی چیست؟
با وجود نادر بودن عوارض عصب کشی و بسیار موفق بودن نتایج درمان، گاهی اوقات ممکن است پس این عمل مشکلاتی پیش بیاید. مثلا با وجود تلاش زیاد برای تمیز و مهر و موم کردن دندان ممکن است عفونت مجدد پس از عصب کشی رخ دهد. از جمله دلایل عفونت مجدد دندان عبارتند از:
- تعداد مجرای ریشه دندان بیشتر از تعدادی بود که دندانپزشک پیش بینی کرده بود و یکی از آنها تمیز نشده باقی مانده است
- ترک غیر قابل تشخیص در ریشه دندان وجود داشته است
- ترمیم روی دندان (پرشدگی یا روکش) نامناسب بوده و باعث شده باکتریها به مرور زمان بتوانند به زیر ترمیم و به داخل دندان نفوذ کنند
- تجزیه مواد پر کننده داخل دندان به مرور زمان اتفاق افتاده و باکتریها توانسته اند به داخل دندان نفوذ کرده و آن را آلوده کنند
در چنین شرایطی گاهی اوقات درمان مجدد موفقیت آمیز است و گاهی نیز باید برای نجات دندان جراحی انجام شود. متداولترین عمل جراحی اندودنتیک (ریشه) اپیکواکتومی (apicoectomy) یا جراحی قطع نوک ریشه دندان است. در این عمل التهاب یا عفونت نواحی استخوانی اطراف نوک ریشه دندان که پس از درمان ریشه ادامه یافته است از بین میرود. در اپیکواکتومی بافت لثه برش خورده و باز میشود و بافت عفونی برداشته میشود. گاهی اوقات کمی مواد پر کننده ممکن است برای بستن مجرای ریشه استفاده شود.
درمانهای جایگزین عصب کشی دندان
نجات دندان طبیعی بهترین گزینه است چون از نظر غذا خوردن هیچ محدودیتی برایتان ایجاد نمیشود. اما در صورتی که درمان ریشه امکان پذیر نباشد تنها درمان جایگزین آن کشیدن دندان و جایگزین کردن آن با بریج، ایمپلنت یا دندان مصنوعی است. این درمان جایگزین نه تنها هزینه بیشتری نسبت به درمان ریشه دارد بلکه نیاز به زمان بیشتر و تحمل زحمت و ناراحتی بیشتر و همچنین به خطر انداختن دندانها و بافتهای مجاور دارد.
روشهای پیشگیری از عفونت دندان و عصب کشی چیست؟
از آنجایی که عمده ترین دلایل نیاز به عصب کشی التهاب و عفونت ناشی از پوسیدگی شدید دندان، درمانهای دندانپزشکی مکرر در یک دندان و یا پر شدگی زیاد دندان است، با رعایت بهداشت دهان و دندان میتوانید مانع از بروز این عواقب و عوارض شوید. حداقل روزی دو مرتبه مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید. همچنین در فواصل منظم (شش ماه تا یک سال) به دندانپزشک برای چکاپ مراجعه کنید تا در صورت بروز مشکل فورا شناسایی و پیش از وخیم شدن وضعیت درمان شود. همچنین میتوانید با استفاده از محافظ دهان (گارد) از وارد آمدن ضربه به دهان در حین ورزش جلوگیری کنید.