دندانستان ، اطلاعات جامع دندانپزشکی اولین دایکتوری جامع جستجوی دندانپزشک ، اطلاعات دندانپزشکی و ارتودنسی و زیبایی دندان
مطالب مرتبط
لنگر یا انکوریج (Anchorage) به عنوان مقاومت در مقابل حرکت تعریف میشود. بر اساس قانون سوم نیوتون، هر نیرویی که از یک طرف وارد میشود، یک عکس المعمل مساوی در جهت مخالف به دنبال دارد. دندانها میتوانند ضربه را جذب کرده و از شوک و آسیب جلوگیری کنند و به این ترتیب در مقابل جا به جایی و حرکت، مقاومت میکنند. اما دندانها در جای خود کاملا ثابت و سخت نیستند به همین علت در طول درمان ارتودنسی حرکت میکنند و به همین خاطر است که داشتن یک نقطه ثابت به عنوان لنگر، اهمیت زیادی دارد.
هنگامی که دندانها حرکت میکنند، نیروی دو طرفه ایجاد میشود: یک نیرو که دندانها را به یک سمت میکشانند و نیروی مقاومت از طرف دندانها، غشای مخاطی، استخوان و یا وسیله هایی مانند مینی ایمپلنت یا هدگیر که به عنوان لنگر استفاده میشوند. لنگر کمک میکند حرکات مورد نظر دندانها به حداکثر رسیده و حرکات ناخواسته به حداقل برسد . در صورتی که لنگر در ارتودنسی استفاده نشود یا ضعیف باشد، نتایج مطلوبی حاصل نمیشود.
برای دستیابی به اهداف مورد نظر باید لنگر در سه بعد افقی، عمودی و فضایی در نظر گرفته شود.
اصول حرکت دندان در ارتودنسی
حرکت دندان با افزایش نیرو تا جای مشخصی (نقطه بهینه) افزایش می یابد و پس از آن با گذر از نقطه بهینه، میزان حرکت دندان بیشتر نمیشود. پس از این نقطه، افزایش نیروی اعمالی باعث فشار آمدن بر لنگر شده و تاثیر منفی بر حرکت دندانها میگذارد. این موضوع به شکل نمودار در تصویر زیر نشان داده شده است.
در این شکل محور افقی میزان نیروی اعمال شده بر دندان را نشان میدهد و محور عمودی میزان حرکت دندان را. همان طور که میبینید تا جای مشخصی، هر چه نیرو بیشتر میشود، حرکت دندان بیشتر میشود. با رسیدن نیرو و حرکت به نقطه بهینه نیرو ، ناگهان وضعیت تغییر کرده و هر قدر نیرو را بیشتر کنید حرکت بیشتری نمیبینید.
نقطه بهینه نیرو به مقدار نیرویی گفته میشود که در آن حداکثر حرکت دندان نسبت به نیرو، دیده میشود. میزان نیروی نقطه بهینه بستگی به حرکت دندان مورد نظر دارد. اگر نیرو بیشتر از حد نقطه بهینه به دندان وارد شود، نتیجه عکس داده و تاثیر مخرب بر لنگر میگذارد. در چنین شرایطی رباط پریودنتال (بافتهای رشته ای که دندان را به استخوان فک وصل میکنند) بیش از حد تحت فشار قرار میگیرند و این وضعیت به مرگ سلولها، تخریب بافتها، بازجذب و تحلیل رفتن ساختارهای زیرین و به خطر افتادن سلامت دندان منتهی میشود.
بیشترین نیرو برای حرکت کامل دندان و قائم کردن ریشه دندان لازم است چرا که تمامی ساختار دندان باید حرکت کند.
میزان نیروی اعمال شده بستگی به خصوصیات وسیله ارتودنسی مورد استفاده، جنس و قطر سیم، انعطاف پذیری، طول و ضخامت آن دارد و همه این عوامل بر میزان نیوری وارد شده و کنترل نیرو تاثیر میگذارند. به طور کلی اعمال نیروی پیوسته و ملایم موثرترین راه اطمینان از حرکت دندان است که در حدود 14 روز پس از تحت فشار قرار گیری رباط پریودنتال، اتفاق می افتد. به همین علت وسیله های ثابت ارتودنسی موثرتر و کارامدتر هستند.
لنگر در ارتودنسی
به منظور اصلاح حرکت دندان، باید نیرو بر جایی متمرکز شود که میخواهیم و نیروی مقاومتی بین دندانهای مختلفی که به عنوان لنگر انتخاب شده اند، توزیع شود. نظریه نیروی دیفرانسیل بیان میدارد حرکت دندان به مساحت سطح دندانی که باید حرکت کند وابسته است. افزایش سطح ریشه باعث میشود دندان مقاومت بیشتری در مقابل حرکت داشته باشد بنابراین لنگر باید قوی تر باشد.
در شکل زیر مقادیر سطح ریشه دندانها بر روی هر دندان نشان داده شده است که مشخص میکند ترکیبی از سطح ریشه دندانهای جلویی با دندانهای آسیاب بزرگ اول و آسیاب کوچک دوم یکسان است.
الف- لنگر داخل دهانی
- استفاده از دندانها به عنوان لنگر
میتوان از یک دندان به عنوان لنگر برای حرکت دندان دیگر استفاده کرد. همچنین میتوان از چندین دندان به عنوان لنگر استفاده کرد.
در شکل بالا لنگر ساده (حرکت یک دندان در مقابل دندان دیگر) منجر به حرکت هر دو دندان به سمت هم و در نتیجه بسته شدن فاصله بین دندانها شده است. همان طور که میبینید دندان بزرگتر کمتر از دندان کوچکتر حرکت کرده است.
همان طور که در شکل بالا میبینید، لنگر مرکب از چند دندان اغلب زمانی استفاده میشود که دندان نیش باید به سمت عقب دهان کشیده شود و از دندان اسیاب کوچک، آسیاب بزرگ اول و دوم برای لنگر استفاده میشود تا جلوی حرکت متقابل این دندانهای لنگر به سمت جلوی دهان گرفته شود و فقط دندان نیش عقب کشیده شود. دندانهای جلویی را میتوان با روش لنگر مرکب، به نوبت عقب کشید.
لنگر مرکب ممکن است در یک فک و یا بین دو فک باشد.
در صورتی که از یک دندان برای کشیدن دندان دیگر استفاده میشود، نیاز به تقویت لنگر وجود دارد. برای مثال هنگامی که دندانهای جلویی را میخواهیم عقب بکشیم و از دندان آسیاب کوچک برای این کار استفاده میکنیم باید برای تقویت لنگر، از دندان آسیاب بزرگ دوم نیز استفاده شود تا نیروی معکوسی که بر مجموعه لنگر وارد میشود بین این دو تقسیم شود و مقاومت گروه لنگر در مقابل حرکت، بیشتر شود.
- لنگر استخوان و غشای مخاطی دهان
- لنگر بافت نرم با ضربه گیر لب امکان پذیر میشود تا حرکت دندانهای آسیاب بزرگ پایینی به جلوی دهان کاهش یابد. از گنبد کام (سقف دهان) نیز میتوان به عنوان لنگر مکمل برای پیشگیری از حرکت دندانهای عقبی به جلو استفاده کرد. در مواردی که گنبد کام بلند است، از کمان یا دکمه نانس استفاده میشود.
- لنگر استخوان قشری باعث مقاومت در مقابل حرکت دندان میشود. مشخص شده است ریشه های دندان هنگامی که به یک سمت کشیده میشوند به استخوان قشری گیر کرده و به آن فشار می آورند که این باعث افزایش مقاومت لنگر در مقابل حرکت میشود. این وضعیت در فک پایین بیشتر از فک بالاست چون تراکم استخوان فک پایین بیشتر است.
- دندان آنکیلوز به دندانی گفته میشود که بدون واسطه بافتهای رشته ای پریودنتال، به صورت مستقیم به استخوان فک جوش خورده است. علت آن معمولا جراحات و صدماتی در گذشته است. از دندان آنکیلوز میتوان به عنوان لنگر یا تقویت آن استفاده کرد و پس از این که کار با آن تمام شد، دندان ممکن است کشیده شده و یا حفظ شود.
- ایمپلنت دندان یک لنگر مطلق است که ممکن است به صورت موقتی یا دائمی کار گذاشته شود. حرکت لنگر به علت قرار گیری ایمپلنت در داخل استخوان فک ممکن نیست. در صورت لزوم میتوان مینی ایمپلنت را به عنوان لنگر موقتی ارتودنسی یا تاد (TAD) جایگذاری کرد. لنگر موقتی انواع مختلف دارد که عبارتند از مینی ایمپلنت (مینی اسکرو)، مینی پلیت و آنپلنت. از ایمپلنتی که از قبل در دهان بوده است نیز میتوان به عنوان لنگر استفاده کرد.
مینی ایمپلنت ظرف یک جلسه جایگذاری میشود و نیازی نیست چند ماه منتظر بمانید تا به استخوان جوش بخورد. بلافاصله از مینی ایمپلنت استفاده میشود. احتمال عدم موفقیت کاشت مینی ایمپلنت حدود 0 تا 19 درصد تخمین زده شده است. این روش در مقایسه با هدگیر، بهتر است چون بر همکاری بیمار اتکا ندارد و کار خود را انجام میدهد. از طرفی بیرون کشیدن آن کار ساده ای است و نیاز به مراقبت ویژه ای ندارد بنابراین برای بیمار هم راحت تر است. به همین علت لنگر موقتی در ارتودنسی امروزه به شکل گسترده ای استفاده میشود و بسیار محبوب است. طبق برخی براوردها لنگر موقتی کارامدتر از لنگر معمولی است در حالی که برخی دیگر از تحقیقات تفاوت خاصی در نتیجه لنگر موقتی و لنگر معمولی نشان نمیدهند.
ب- لنگر خارج دهانی
- هدگیر
هدگیر یکی دیگر از انواع لنگر در ارتودنسی است که به یک وسیله داخل دهانی وصل میشود. اتصال آن با یک سیم کمانی انجام میشود. این وسیله باید حدود 12 ساعت در روز استفاده شود. هدگیر در ابتدا برای عقب کشیدن دندانهای آسیاب بزرگ استفاده میشد. جهت کشیدن این وسیله های خارج دهانی، مولفه عمودی را تغییر میدهد
در شکل بالا جهت کشیدن یا منطبق بر فلش آبی رنگ است، یا قرمز رنگ و یا ترکیبی از این دو. این جهت حرکت باعث میشود مولفه عمودی به لنگر اضافه شود بنابراین علاوه بر این که میتوان دندان را عقب کشید، میتوان آن را بالا کشیده یا صاف کرد. هدگیر پشت گردنی نیروی فلش قرمز رنگ را اعمال میکند و میتواند دندان آسیاب بزرگ بالایی را که کج شده است، بیرون تر کشیده و شیب آن را به سمت عقب دهان اصلاح نماید. این نیرو با استفاده از هدگیر پس سری کاهش می یابد (در هدگیر پس سری، تسمه در بالای سر قرار میگیرد در حالی که در هدگیر پشت گردنی تسمه پشت گردن می افتد). به این ترتیب نیرو تعدیل میشود.
هدگیر معکوس برای حرکت دندانهای بالایی به جلوی دهان (مشکلات کلاس 3) استفاده میشود. استفاده از هدگیر به علت متداول شدن ایمپلنت به عنوان لنگر، روز به روز کاهش می یابد. مهمترین مشکلات هدگیر عدم تمایل بیمار به استفاده از آن و در نتیجه عدم همکاری او و مشکلات ایمنی از نظر صدمه دیدن وسیله در هنگام بازی و فعالیت، است.
ارزیابی نیاز به لنگر در درمان ارتودنسی
نیاز به لنگر ممکن است در حد کم، متوسط یا زیاد باشد. فضایی که باید برای اصلاح مال اکلوژن، درگیر باشد تعیین کننده این است که آیا بهتر است یک یا چند دندان کشیده شود تا فضای کافی ایجاد شود و نیاز به لنگر تعیین میکند کدام دندان باید کشیده شود.
نیاز به لنگر را با نسبت فضایی که با کشیدن دندان ایجاد میشود میتوان تعیین کرد.
اگر با کشیدن دندان کمتر از 30 درصد فضا ایجاد میشود: کم
اگر با کشیدن دندان 30 تا 60 درصد فضا ایجاد میشود: متوسط
اگر با کشیدن دندان 60 درصد فضا اضافه میشود: زیاد
عامل دیگری که باید در نظر گرفته شود عبارت است از نوع حرکت دندان. دندانهایی که زاویه زیادی دارند نیاز بیشتری به لنگر دارند. مثلا اگر دندان نیش به سمتی کج شده است، نیروی بیشتری برای صاف شدن و حرکت کردن آن به لنگر وارد میشود.
در صورتی کنترل خوبی بر لنگر وجود داشته باشد، پس از پایان درمان هیچ فاصله خالی بین دندانها نمی ماند. بنابراین برنامه ریزی برای استفاده از لنگر و پایان استفاده از آن اهمیت دارد.
لنگر مکمل در ارتودنسی
استفاده از سیم کمانی عرضی میتواند تاثیر مثبتی بر لنگر داشته باشد چرا که ارتباط بین دندانهای دو طرف قوس دندانی را حفظ کرده و از حرکت دندانها به جلو، چرخش آنها و از دست رفتن لنگر جلوگیری میکند.
سیم کمانی پشت دندانی نیز میتوان به حفظ موقعیت دندانهای آسیاب بزرگ اول و جلوگیری از حرکت آنها به جلو کمک نماید و طول قوس دندانی و جایگاه لنگر را حفظ میکند. با این حال لبه دندانهای جلویی پایینی ممکن است در نهایت به سمت جلو حرکت کنند.
https://www.smileworksliverpool.co.uk/blog/anchorage-significance-orthodontics/
