دندانستان ، اطلاعات جامع دندانپزشکی اولین دایکتوری جامع جستجوی دندانپزشک ، اطلاعات دندانپزشکی و ارتودنسی و زیبایی دندان
مطالب مرتبط
روکش های دندان
روکش های دندان و مقایسه آنها
1- روکش تمام فلزی
روکشهای تمام فلزی دندان از چه فلزی ساخته می‌شوند؟
روکش های دندان از فلز خالص ساخته نمی‌شوند. هیچ فلزی خواص فیزیکی ایده‌آل مورد نیاز برای کاربرد روکش دندان ندارد. توصیفات فیزیکی مورد نیاز برای روکش های دندان عبارت است از استحکام بالا، مقاومت در مقابل کدر شدن و خوردگی، مقاومت در مقابل ساییدگی و مشخصه‌هایی که به تکنسین اجازه دهد بتواند آن را شکل داده و متناسب با دندان شما تنظیم نماید.
آلیاژهای مورد استفاده در دندان
جنس روکشهای تمام فلزی، نوعی آلیاژ (ترکیبی از چند فلز) است. آلیاژها طوری طراحی و مهندسی می‌شوند که خواص فیزیکی مورد نیاز کاربر را در بر داشته باشند.
بنابراین روکش طلا از طلای خالص 24 عیار ساخته نمی‌شود.
مزایای روکش تمام فلزی
اگر رنگ روکش های دندان برایتان اهمیتی نداشته باشد، به دلایل زیر روکش تمام فلزی بهترین گزینه است.
– دوام و استحکام بسیار بالا : هیچ نوع روکش دندانی مستحکم‌تر و قوی‌تر از روکش تمام فلزی نیست. از این جهت فرقی نمی‌کند چه آلیاژی برای ساخت آن استفاده شده باشد. شکستن روکشهای تمام فلزی بسیار نادر است در حالی که این اتفاق در مورد انواع تمام سرامیک و فلزی با پوشش سرامیک (PFM) کاملاً محتمل است.
– طول عمر بسیار بالا: از آنجایی که این روکشها به صورت یک تکه ساخته شده‌اند، در مقایسه با انواع دیگر روکش های دندان دوام و طول عمر بسیار بالایی دارند. اما این ویژگی به این معنی نیست که انواع دیگر روکش طول عمر زیادی نداشته باشند. بلکه از نظر قابلیت پیش‌بینی طول عمر، روکش طلا فلزی مطمئن‌تر گزینه است.
– زیست سازگاری بالا: در مورد این آلیاژها واکنش بدن در مقابل روکش دندان، خوب در نظر گرفته میشود. ضریب سایش این آلیاژهای دندانپزشکی معمولاً مشابه مینا است. این ویژگی خوب است چرا که مواد ترمیمی که از آنها ساخته می‌شوند، باعث ساییدگی زیاد دندان‌های مقابل در هنگام جویدن و گاز گرفتن نمی‌شوند. در این زمینه ممکن است نوع فلز مورد استفاده نیز اهمیت داشته باشد. مثلاً طلا برای دندان‌ها بسیار مناسب است و فلزات پایه ساینده تر هستند. افرادی که عادت به هم فشردن دندان‌ها یا دندان قروچه دارند، باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند. روکش‌هایی که سطح پورسلین دارند و خوب پولیش نشده‌اند، احتمالاً دندان‌های فک مقابل را تا حد زیادی دچار ساییدگی و استهلاک می‌کنند. چون سرامیک‌های مورد استفاده در دندانپزشکی طیف گسترده‌ای دارند، قانون کلی و مشخصی در مورد ضریب سایش آنها نمی‌توان بیان کرد. با این حال مطالعات نشان میدهد برخی انواع سرامیک با دندان‌های مقابل مهربان‌تر و ملایم‌تر (به اندازه روکش طلا) هستند.
– غیر آلرژی زا: حساسیت و آلرژی به روکش طلا نسبتاً نادر است. اما این امر در مورد روکشهای دیگر ساخته شده از فلزات پایه صادق نیست. در صورتی که در مورد عوارض احتمالی آلرژی به فلز نگرانی وجود دارد، استفاده از روکشهای تمام سرامیکی می‌تواند این مشکل را کاملاً برطرف کند.
– تطابق بسیار بالا: در صورتی که جنس روکش تمام فلزی از طلا باشد، هیچ نوع از روکش های دندان دیگری از نظر تطابق با دندان به پای آن نمی‌رسد. فلزات گرانبها مشخصاتی دارند که باعث میشود به سهولت و کاملاً قابل پیش‌بینی شکل‌دهی و ساخته شوند. اما کار بر روی روکشهای تهیه شده از آلیاژهای فلزات پایه چندان آسان نیست.
– تراش کمتر دندان برای آماده‌سازی: در مورد روکشهای تمام فلزی برخلاف روکشهای تمام سرامیکی (تقریباً همه انواع آن) و فلزی با روکش سرامیک، هنگامی که دندان برای نصب روکش بر روی آن آماده میشود، نیاز بسیار کمتری به تراشیدن دندان وجود دارد. علت آن این است که استحکام، تعیین‌کننده مقدار تراش و آماده سازی دندان (بر اساس ضخامت روکش) است و از آنجایی که آلیاژهای فلزی کاملاً قوی هستند، ضخامت کمتری نیاز دارند ( 1.5 میلی‌متر ضخامت). بیشتر روکش‌هایی که سطح پورسلین دارند، دو میلی متر و یا بیشتر ضخامت داشته و باید به همین مقدار دندان تراشیده شود.
معایب روکش تمام فلزی
– ظاهر و رنگ فلزی: اصلی‌ترین اشکال این روکشها ظاهر آنها است. بنابراین برای دندان‌هایی که در معرض دید قرار ندارند گزینه مناسبی نیستند.
– آلرژی: حدود 10% زنان و پنج در صد مردان به نیکل، کروم و یا برلیوم آلرژی نشان می‌دهند. آلیاژهای دندانپزشکی ساخته شده از فلزات پایه غالباً حاوی فلزات نام برده هستند و به همین علت برای برخی از بیماران ممکن است مسئله ساز شود. استفاده از آلیاژ طلا به جای این فلزات یکی از راه‌حل‌های توصیه شده می‌باشد. راه‌حل‌های دیگر روکش تمام سرامیک است.
انواع فلزاتی که در آلیاژهای روکش های دندان استفاده می‌شوند
– آلیاژهای گرانبها : معمولاً از طلا به عنوان فلز گران‌بهای استاندارد برای آلیاژهای دندانپزشکی استفاده میشود. ترکیب آلیاژهای گرانبها باید شامل بیش از 60% فلز گرانبها ( طلا، پلاتین و یا پالادیوم ) باشد که بیش از 40% آن طلا است.
-آلیاژهای نیمه گرانبها: آلیاژهای این گروه شامل بیش از 25% فلزات گرانبها (طلا، پلاتین، و یا پالادیوم) می‌باشند.
– آلیاژهای غیر گرانبها یا فلزات پایه: این آلیاژها حاوی کمتر از 25% فلزات گرانبها می‌باشند. بخش بیشتر محتویات آلیاژ ممکن است نیکل، برلیوم و یا کروم باشد.
نکاتی که در انتخاب نوع آلیاژ به کار رفته در روکش های دندان اهمیت دارد
– رنگ آلیاژ: آلیاژ ممکن است به رنگ طلایی ( زرد کم‌رنگ تا زرد بسیار پررنگ) و یا نقره‌ای (سفید یا سفید طلایی) باشد. توجه داشته باشید رنگ آلیاژ به تنهایی نشان دهنده ترکیبات آن نیست. گاهی آلیاژی که حاوی بیش از 40% طلا است به رنگ سفید یا طلای سفید در می‌آید.
– قیمت آلیاژ: ترمیمهایی که از فلزات گرانبها تهیه میشود، هزینه بیشتری خواهند داشت.
– آلرژی: احتمال واکنش آلرژی به آلیاژ روکش های دندان ( اگرچه نسبتاً نادر است) معمولاً در آلیاژهای فلزات پایه بیشتر اتفاق می‌افتد. اما این موضوع بستگی به این دارد که شما به چه فلزی آلرژی داشته باشید.
– ترجیح شخصی دندانپزشک: گاهی اوقات برای دندانپزشک کار با آلیاژ خاصی آسان‌تر است و ترجیح شخصی او استفاده از همان نوع آلیاژ می‌باشد.
2- روکش دندان تمام سرامیک
روکشهای تمام سرامیک از مواد شیشه مانندی به نام پورسلین ساخته می‌شوند. امروزه بیشتر به جای پورسلین از ترکیبات مهندسی شده استفاده میشود.
مزایای روکش دندان تمام سرامیک
– زیبایی بسیار زیاد: مهم‌ترین مزیت این روکشها، زیبایی آنها است. برخی از تکنیک‌های ساخت روکش سرامیکی نتایج چشمگیری از لحاظ زیبایی داشته و در نهایت بسیار شبیه به دندان طبیعی می‌شوند.
در روکش تمام سرامیک برخلاف روکش فلزی با پوشش سرامیک یا پی اف ام، در صورت پس‌روی لثه حلقه فلزی در پایین دندان (بین دندان و لثه) دیده نمی‌شود. یکی دیگر از مزایای زیبایی این روکش نسبت به روکشهای فلزی با پوشش سرامیک، این است که اسکلت فلزی ندارد بنابراین لازم نیست قطر پورسلین بیشتر باشد تا رنگ فلزی داخل آن را پوشش دهد. به همین علت رنگ و شفافیت آنها طبیعی‌تر است.
– زیست سازگاری: روکش تمام سرامیک از نظر زیست سازگاری نیز مزایایی دارد. انواع سرامیک‌های مورد استفاده برای روکش دندان، معمولاً سایندگی بیشتری نسبت به خود مینای دندان ندارند. اگرچه روکش طلا نیز از این مزیت برخوردار است. اما پورسلین مورد استفاده برای روکشهای پی اف ام ممکن است بسیار سایندگی داشته و موجب ساییدگی ترمیم‌ها و دندان‌های فک مقابل شوند، بخصوص در صورتی که خوب پولیش نشده باشند. همچنین برخی افراد به برخی ترکیبات فلزی مورد استفاده در روکشهای پی اف ام آلرژی دارند اگرچه این موضوع نسبتاً نادر است.
– کوتاه‌تر شدن زمان درمان: در صورتی که برای ساخت روکش از روش دیجیتالی تراش با کد / کم استفاده شود، می‌توان درمان را ظرف یک جلسه تمام کرد. علت این است که برخی از دندانپزشکان در مطب خود دستگاه تراش مخصوص این روکشها را دارند که ظرف 20 تا 30 دقیقه روکش را آماده می‌کند. اما در روش سنتی برای ساخت روکش دو جلسه با فاصله حدود دو هفته لازم است. در صورتی که درمان یک جلسه‌ای باشد، نیازی نیست که از روکش موقتی استفاده کنید یا مجبور باشید وضعیت نازیبای لبخند خود را تحمل کنید. همچنین مقدار ماده بی‌حسی مورد نیاز کمتر خواهد بود.
معایب روکش تمام سرامیک
– طول عمر: از نظر توان و طول عمر، هیچ کدام از روکش ها قابل مقایسه با روکشهای فلزی نیستند. در جایی از دهان که روکش تمام فلزی از نظر زیبایی قابل قبول نیست روکش فلزی با پوشش سرامیک گزینه بعدی است. روکشهای سرامیک از نظر قابل پیش‌بینی بودن نتایج و طول آن، به پای روکشهای تمام فلزی و پی اف ام نمی‌رسند. در واقع بعضی انواع سرامیک خصوصیات فیزیکی بسیار ضعیفی از لحاظ استحکام، سختی و مقاومت در مقابل شکستگی دارند. اما توجه داشته باشید این ویژگی در مورد تمام روکشهای تمام سرامیک صدق نمی‌کند. با این حال در صورتی که طول عمر و دوام بسیار اهمیت داشته باشد، پیش از تصمیم‌گیری در مورد نوع روکش با دندان پزشک مشورت کنید.
– غیرقابل ترمیم بودن در صورتی که ترک خوردگی در روکش تمام سرامیک تمام ضخامت آن را در بر بگیرد، قابل ترمیم نیست. بنابراین پیش از این که باکتری‌ها بتوانند به زیر آن نفوذ کرده و مشکل ساز شوند روکش باید تعویض شود. اخیراً نسل جدیدی از سرامیک‌ها وارد دنیای دندانپزشکی شده‌اند که گفته میشود از نظر دوام با روکشهای فلزی و پی اف ام قابل مقایسه هستند. اما مطالعات انجام شده بر روی آنها همگی کوتاه مدت بود و کارایی آنها در بلندمدت هنوز مشخص نیست.
زیرکونیا (اکسید زیرکونیوم) نوعی سرامیک نسبتاً جدید است که به نظر می‌رسد از نظر استحکام و قدرت بسیار قوی است، بخصوص در شرایطی که تمامی روکش با تکنولوژی کد / کم از یک قطعه سرامیک یکنواخت و یک تکه تراشیده شده باشد (به آن مونولیتی یا تک سنگ گفته میشود). بسیاری از دندانپزشکان استفاده از روکش زیرکونیا را به روکشهای فلزی – سرامیکی ترجیح می‌دهند.
– ظاهر تراش خورده- در مورد روکشهای کامپیوتری: از آنجایی که این نوع روکش دندان از یک بلوک سرامیک تراشیده میشود، از نظر شفافیت و بازتابندگی نور ویژگی‌های روکش دستی را ندارد. در نتیجه نسبت به روکشهای تمام سرامیک دستی، ظاهر آن کمتر طبیعی به نظر می‌رسد. در مورد دندان‌های جلویی که جلوه و زیبایی آنها اهمیت بیشتری دارد، ممکن است تمایلی به استفاده از این روکش دندان وجود نداشته باشد. اگرچه روکشهای کامپیوتری را با لعاب و رنگ زیباتر می‌کنند اما این تغییر سطحی است و نمی‌تواند خصوصیات نوری مینای دندان را تقلید کند.
3- روکش دندان فلزی با پوشش سرامیک (PFM)
روکش دندان فلزی با پوشش سرامیک که به آن روکش فلزی – سرامیکی، روکش سرامیک جوش خورده به فلز و یا به اختصار پی اف ام نیز گفته میشود، ترکیبی از روکش تمام فلزی و روکش تمام سرامیکی می‌باشد. در این نوع روکش، از یک آلیاژ فلزی به عنوان اسکلت داخلی استفاده میشود و یک کلاهک سرامیکی همرنگ دندان بر روی این اسکلت قرار گرفته و به آن جوش می‌خورد.
مزایای روکش پی اف ام نسبت به تمام فلزی
بدیهی است که مزیت روکش پی اف ام نسبت به روکش تمام فلزی، زیبای رنگ و ظاهر آن است. از هر جهت دیگر روکش تمام فلزی به این روکشها ارجحیت دارند.
مزایای روکش پی اف ام نسبت به تمام سرامیک
با وجود اینکه از نظر شکل ظاهری این دو روکش بسیار شبیه به هم هستند، اما روکش پی اف ام مزیت‌هایی بر تمام سرامیک دارد:
– استحکام بیشتر به علت اسکلت فلزی: این نوع روکشها استحکام بیشتری نسبت به تمام سرامیک دارند. حتی در صورتی که بخشی از پوشش روی روکش ترک خورده یا بشکند، ساختار فلزی زیر آن باقی مانده بنابراین عملکرد تقویتی و پوششی (مهر و موم کردن دندان) خود را خواهد داشت. در صورتی که روکشهای تمام سرامیک ممکن است تمام ضخامت شان ترک برداشته و از هر دو لحاظ تقویتی و پوششی دیگر قابل استفاده نباشند.
اگر چه برخی انواع جدیدتر روکشهای تمام سرامیک این مشکل را حل کرده‌اند، اما باید به خاطر داشته باشید ترمیمهای پی اف ام 50 سال سابقه خدمات بادوام و بلند مدت دارند.
– تطابق بیشتر: به علت تفاوت این دو نوع روکش از نظر نحوه ساخت، روکش پی اف ام معمولاً دقیقتر و منطبق بر روی دندان قرار می‌گیرد. اگرچه از نظر بالینی این موضوع اهمیت خاصی ایجاد نمی‌کند، اما از نظر تئوری هرچه ارتباط دندان و روکش وابستگی کمتری داشته باشد، بهتر است.
معایب روکش پی اف ام نسبت به تمام فلزی
– سطح پورسلین این روکش ممکن است دندان‌ها یا ترمیمهای فک مقابل که با آنها تماس دارند را تا حد زیادی دچار ساییدگی نمایند. اما روکشهای تمام سرامیک و تمام فلز چنین آسیبی ایجاد نمی‌کنند. در شرایطی که پولیش روکش خوب انجام شده باشد این موضوع نگرانی خاصی ایجاد نمی‌کند.
– شکستن پورسلین: در موارد نسبتاً نادر امکان شکستن پوشش پورسلین روکش پی اف ام و جدا شدن آن از اسکلت فلزی وجود دارد. خوشبختانه این اتفاق همیشه منجر به ناکارآمدی روکش نمی‌شود. نیاز یا عدم نیاز به تعویض روکش بستگی به اندازه، موقعیت و شدت تأثیر آن بر عملکرد یا ظاهر روکش دارد.
در تحقیقاتی که در سال 2013 صورت گرفت، مشخص شد ظرف 11 سال استفاده از این روکشها در بیماران، 82% آنها دچار بروز نقایصی در پوشش سرامیکی شدند اما تنها یک در صد از آنها نیاز به تعویض داشت.
از طرفی باید به خاطر داشته باشید در موارد نقایص جزیی، لب پر شدگی یا شکستگی را می‌توان با پولیش اصلاح کرده یا از آن چشم پوشی کرد. در مواردی که شکستگی بزرگ‌تر باشد می‌توان روکش های دندان را در حالی که در دهان قرار دارد با لکه گیری یا وصله بندی (پچینگ) تعمیر نمود. اما از این روکش لکه گیری شده، نباید همان طول عمر پیش از ترمیم را انتظار داشت. در شرایطی که امکان لکه گیری وجود نداشته باشد (مثلاً در شرایطی که دندان را نتوان از جریان بزاق دور نگه داشت یا ترمیم دائماً خراب میشود) روکش باید عوض شود.
– ایجاد ظاهر کاملاً طبیعی: بیشتر دندانپزشکان موافقند که ساده‌ترین راه برای طبیعی‌ترین نتیجه در مورد روکش های دندان، استفاده از روکش تمام سرامیک است. علت این است که هیچ ساختار فلزی در زیر آنها قرار ندارد که مجبور باشند آن را پنهان کنند به همین علت می‌توانند از پورسلین با شفافیت بیشتر که شباهت بیشتری به مینا دارد استفاده کنند.
– دیده شدن حلقه فلزی پایین دندان: یکی دیگر از مشکلات احتمالی روکشهای پی اف ام دیده‌شدن لبه ساختار فلزی در هنگام پس‌روی لثه است. راه حل این مشکل پیشگیری از تحلیل رفتن با مراقبت‌های بهداشتی و معاینات منظم دندانپزشکی می‌باشد. در هر صورت اگر چنین مشکلی بروز کند، دندانپزشک با روش‌های مختلف می‌تواند این معضل را حل کند. در صورتی که هیچ راه حلی پاسخ ندهد یا امکان پذیر نباشد، باید روکش جدید ساخته شود.
– تراش بیشتر دندان: برای نصب روکش پی اف ام بر روی دندان (در مقایسه با تمام فلزی) باید مقدار بیشتری از دندان تراشیده شود.
انواع آلیاژهای مورد استفاده در روکش های دندان پی اف ام
– آلیاژهای گرانبها: این آلیاژها شامل بیش از 60 درصد طلا، پالادیوم و یا پلاتین هستند و بیش از 40 درصد این فرمول را طلا تشکیل میدهد. مزیت این فلزات، قابل پیش‌بینی بودن نتایج و سهولت کار با آنها است. در صورتی که از این فلزات استفاده شود، تطابق دقیقتر و بهتر روکش و اتصال آن به پورسلین تضمین میشود.
– آلیاژهای نیمه گرانبها: این آلیاژها حاوی بیش از 28% فلزات گرانبها هستند.
– آلیاژهای غیر گرانبها یا فلزات پایه: میزان فلزات گرانبها در این آلیاژها کمتر از 25% است. معمولاً محتوای نیکل، کروم و یا برلیوم این آلیاژها زیاد است. از نظر زیست سازگاری و خوردگی این مواد ممکن است نگرانی‌هایی ایجاد نمایند.
